thema’s: Landschap, cultuurhistorie
Locatie: Bedum
In opdracht van: Gemeente Het Hogeland
periode: ’23
Status: ONDERZOEK
Aanleiding/Opgave
Bedum kijkt bij nieuwbouw naar het binnenstedelijk weefsel, maar ook naar het terrein waar vroeger borg Folkerda heeft gestaan. Om dergelijke groei van (woon-) programma goed en passend te begeleiden, is het van belang te kijken naar wat het landschap kan dragen. Want in plaats van ons land en water aan te passen aan ons en onze wensen, is het nodig dat wij ons gaan aanpassen aan de grenzen van cultuurhistorische waarden en de mogelijkheden van de bodem en het water. Om dit toekomstbestendig te doen moeten we de mogelijkheden van het natuurlijk systeem benutten. De gemeente Het Hogeland neemt daarom bodem en water als uitgangspunt. Met deze basis wordt Bedum beter bestand tegen klimaatverandering en wordt verdere druk op de biodiversiteit voorkomen.
Om dorpskernen als Bedum vitaal te houden, is het cruciaal dat de uitbreidingsbehoefte passend blijft binnen de ruimtelijke context. De ruimtelijke analyse van het landschap en de landschappelijke waardenkaart die uit dit proces zijn voortgekomen, bieden handvatten voor de verdere ontwikkeling en planvorming in Bedum. Hierbij is in beeld gebracht wat ‘Water en Bodem sturend’ kan betekenen voor het onderzoeksgebied, samen met de landschappelijke waarden die daarbij gekoesterd en/of ontwikkeld kunnen worden. Het onderzoek geeft daarmee inzicht in het bodem-watersysteem en de gebiedseigen ontwikkelkansen, met deelgebied Folkerda in het bijzonder. De waardenkaart biedt bij stedenbouwkundige (deel) uitwerkingen een integraal afwegingskader voor de toekomstige ruimtelijke keuzes op en rondom de Folkerda locatie.
De landschappelijke waardenkaart is tot stand gekomen door een intensieve samenwerking met de projectgroep vanuit de gemeente Het Hogeland en in afstemming met Waterschap Noorderzijlvest, Towndeal Reitzdiepzone en Masterplan Regiokernen. Ook is de input vanuit het dorp – voortkomende van een drukbezette informatiemiddag – meegenomen.
Waardenkaart en landschappelijke dragers
Concluderend zijn er een vijftal landschappelijke dragers in het gebied, die leidend kunnen zijn in toekomstige transformaties van het gebied:
- Het Boterdiep en de historie van de groei van Bedum;
- Het afleesbaar houden van de borgen vanuit het westen en eventueel weer zichtbaar maken van voormalige borgen;
- De betekenis van de Wolddijk als een van de eerste dijken van de provincie Groningen en de cultuurhistorische waarde van het gebied tussen de wolddijk, de Oude Dijk en Oud-Folkerda;
- De kans om een verdere uitbreiding van het Bedumerbos (naar het noordwesten toe) te gebruiken als een inkadering van nieuwe ontwikkelingen;
- De waterstructuur, de voormalige slenk die nog af te lezen is, en de huidige verkaveling als basis nemen voor nieuwe ontwikkelen.
Kansenkaart
De verschillende thema’s en waarden die uit het locatieonderzoek komen, zijn onderling tegen elkaar afgewogen en op koppelkansen onderzocht. Daarbij zijn de wensen uit de omgeving meegenomen. Dit heeft geleid tot een kansenkaart, die kansen laat zien om een bosrand rond de ontwikkellocatie aan te leggen. Deze rand sluit idealiter aan bij het Bedumerbos en biedt veel ecologische waarden, alsmede beschutting voor het ontwikkelgebied.
Daarnaast ontstaat ook een robuust aanzicht vanaf de Wolddijk, waarbij (door een terugliggende rooilijn van het bos) de bestaande borgen goed zichtbaar en herkenbaar blijven. Door het Folkerda-borgterrein als grens te benutten ontstaat een heldere begrenzing tussen het dorp en het open gebied. Westelijk van de bosrand blijft open en voor weidevogels. Hier zal, onder andere door verbreding van bestaande watergangen van Sauerderwoldtocht en de Folkerdatocht, een natter gebied ontstaan. Hierin kan het hemelwater van het ontwikkelgebied worden opgevangen. Binnen de bosrand zullen nieuwe toegangswegen – net als bij de borg – worden vormgegeven als groene oprijlanen.
Vanuit de analyses en de kansenkaart zijn vier ruimtelijke landschappelijke ontwikkelprincipes gedestilleerd voor Folkerda: cultuurhistorische maatregelen, ecologische maatregelen, sociale maatregelen en klimaatadaptieve maatregelen.
Door deze principes toe te passen, ontstaat ruimte voor een gebiedseigen ontwikkeling die rekening houdt met de landschappelijke en historische waardevolle aspecten van het plangebied en tegelijkertijd ruimte biedt voor waardevolle nieuwe toevoegingen.